Η απαξίωση του πιο νέου μουσείου των Σερρών - Ένα σπουδαίο έργο που κατέληξε φάντασμα

 Πόσοι Σερραίοι έχουν επισκεφτεί το πιο νέο μουσείο της πόλης; - Ποιος έχει την ευθύνη; 

Γράφει ο Γιώργος Σταυρακίδης

Πόσοι Σερραίοι γνωρίζουν ότι η πόλη τους διαθέτει το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – Πινακοθήκη «Κωνσταντίνος Ξενάκης», ένα από τα πιο σύγχρονα μουσειακά οικοδομήματα της Βόρειας Ελλάδας; Και πόσοι απ’ αυτούς το έχουν επισκεφθεί; 

Αν κρίνουμε από την πραγματικότητα, ελάχιστοι. Όχι επειδή αδιαφορούν για τον πολιτισμό, αλλά γιατί ο ίδιος ο Δήμος Σερρών φρόντισε να θάψει ένα από τα πιο σημαντικά πολιτιστικά του στολίδια, προτού καν προλάβει να λάμψει.

Το Μουσείο εγκαινιάστηκε με κάθε επισημότητα στις 14 Μαΐου 2022 από την Υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη. Ένα διατηρητέο κτήριο στο πρώην στρατόπεδο Παπαλουκά μεταμορφώθηκε σε έναν εντυπωσιακό, ενεργειακά αυτόνομο χώρο, φιλικό προς τα άτομα με αναπηρία, στεγάζοντας 171 έργα του σπουδαίου Κωνσταντίνου Ξενάκη, καθώς και έργα που δώρισαν φίλοι και συνοδοιπόροι του εικαστικού, όπως ο Σερραίος καθηγητής του ΑΠΘ Αριστοτέλης Νανιόπουλος.

Κι εδώ βρίσκεται το πιο συγκινητικό και ταυτόχρονα εξοργιστικό στοιχείο αυτής της ιστορίας: την ύπαρξη του Μουσείου την οφείλουμε αποκλειστικά στην προσφορά του ίδιου του Κωνσταντίνου Ξενάκη. Ενός διεθνώς αναγνωρισμένου εικαστικού, που χωρίς να έχει καμία προσωπική σχέση ή καταγωγή από τις Σέρρες, αποφάσισε λίγο πριν φύγει από τη ζωή να δωρίσει ολόκληρο το έργο του στον Δήμο.

Σε κάποιες από τις συζητήσεις του με ανθρώπους του πολιτισμού, είχε εκφράσει την αγωνία του για την τύχη των έργων του μετά τον θάνατό του. Αντί να τα χαρίσει σε ένα μεγάλο γαλλικό μουσείο ή στην Εθνική Πινακοθήκη, όπως θα ήταν το αναμενόμενο, προτίμησε να τα προσφέρει σε μια επαρχιακή ελληνική πόλη, δίνοντάς της την ευκαιρία να αποκτήσει έναν πραγματικό θησαυρό. Ένα μουσείο που θα μπορούσε να γίνει πόλος έλξης επισκεπτών από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, δείχνοντας πώς ο πολιτισμός μπορεί να ανθίσει και μακριά από το κέντρο.

Και πράγματι, το Μουσείο Ξενάκη είναι αντάξιο μεγάλων μουσείων της Ελλάδας και του εξωτερικού: μια ολοκληρωμένη μουσειολογική μελέτη, άψογη αισθητική τοποθέτηση των έργων, παρουσίαση της πορείας του καλλιτέχνη χρονολογικά και θεματικά. Μια εμπειρία που θα ζήλευαν πόλεις με πολύ ισχυρότερη πολιτιστική υποδομή.

Ένα έργο που κόστισε συνολικά σχεδόν 800.000 ευρώ –με ευρωπαϊκή και δημοτική χρηματοδότηση– και που θα μπορούσε να καταστήσει τις Σέρρες πολιτιστικό προορισμό για ολόκληρη τη Μακεδονία. Αντ’ αυτού, κατέληξε να είναι ένα μουσείο-φάντασμα, με ωράριο λειτουργίας που μοιάζει περισσότερο με θεωρητική άσκηση παρά με πραγματικότητα.

Σύμφωνα με το επίσημο πρόγραμμα, το μουσείο είναι ανοιχτό τέσσερις ημέρες την εβδομάδα πρωί και απόγευμα, καθώς και τα Σαββατοκύριακα ως το μεσημέρι. Στην πράξη, όμως, δεκάδες καταγγελίες πολιτών –και όχι μόνο– αναφέρουν ότι οι πόρτες του συχνά παραμένουν κλειστές, ειδικά τα απογεύματα και τα Σάββατα. Το θέμα της ψύξης και της θέρμανσης, που υποσχέθηκε να λύσει ο Δήμος ήδη από τον Ιούλιο, παραμένει εκκρεμές. Το μουσείο λειτουργεί υπό συνθήκες που περισσότερο θυμίζουν αποθήκη παρά μουσειακό ίδρυμα.

Και δεν είναι μόνο αυτό. Όσοι περνούν βράδυ από το Πάρκο Πολιτισμού «Κωνσταντίνος Καραμανλής» διαπιστώνουν κάτι ακόμη πιο εξοργιστικό: το μουσείο είναι συχνά βυθισμένο στο σκοτάδι. Ένα στολίδι πολιτισμού, σύμβολο της σύγχρονης αισθητικής και της καλλιτεχνικής παρακαταθήκης ενός διεθνώς αναγνωρισμένου Έλληνα δημιουργού, παραμένει αόρατο – κυριολεκτικά.

Αυτό δεν είναι απλώς αμέλεια. Είναι πολιτιστική αδιαφορία σε όλο της το μεγαλείο. Είναι η αδυναμία ενός Δήμου να συνειδητοποιήσει ότι ο πολιτισμός δεν είναι «διακοσμητικός», ούτε γίνεται με αναμνηστικές φωτογραφίες σε εγκαίνια. Ο πολιτισμός απαιτεί φροντίδα, συνέπεια, ανθρώπους που πιστεύουν σ’ αυτόν και τον υπηρετούν.

Το Μουσείο Ξενάκη θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τη Βόρεια Ελλάδα, να συνεργαστεί με πανεπιστήμια, να φιλοξενήσει εκθέσεις, να προσελκύσει τουρισμό και να δώσει νέα πνοή στο κέντρο των Σερρών. Αντί αυτού, κινδυνεύει να γίνει ένα ακόμη σύμβολο του “όλα τα κάνουμε, τίποτα δεν κρατάμε” που τόσο καλά γνωρίζουμε.

Κάποτε οι Σέρρες χρειάζονταν ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης για να μπει η πόλη στον πολιτιστικό χάρτη.
Τώρα, το Μουσείο χρειάζεται τις Σέρρες για να μη σβήσει από αυτόν.